Cruisen is de afgelopen jaren enorm populair geworden. Deze vroeger vrij exclusieve en dure manier van reizen is inmiddels uitgegroeid tot een massaproduct. In tien jaar tijd is het aantal cruisepassagiers wereldwijd bijna verdubbeld: van 17,8 miljoen in 2009 naar 30 miljoen in 2019. Hierdoor valt het cruisetoerisme tegenwoordig onder de categorie massatoerisme. Eerlijk gezegd is cruise nog steeds niet supergoedkoop, maar wel veel betaalbaarder dan pakweg twintig jaar geleden. Natuurlijk zijn hier uitzonderingen op, zoals dat ook voor hotels geldt. Voor meer luxe of exclusievere bestemmingen, betaal je meer. Zogenaamde vijfsterrencruises zijn nog steeds een stuk duurder dan de cruises voor de grote massa.
De toenemende populariteit heeft gevolgen voor de cruiseschepen en voor de cruisebestemmingen. De gemiddelde capaciteit is net als de afmetingen van de schepen groter geworden. De grootste cruiseschepen hebben inmiddels een capaciteit van meer dan 6000 passagiers en ruim 2000 crewleden. Je kunt dan gewoon spreken van een varend dorp. Toen ik laatst op Bonaire was vroeg ik me af of het cruisetoerisme een vloek of een zegen is voor een eiland zoals Bonaire. Is er sprake van een toegevoegde waarde of juist van een negatieve impact op een relatief kleine bestemming zoals Bonaire. Wat mij opviel was er rond de kerstperiode vrijwel dagelijks cruiseschepen aangemeerd lagen bij Kralendijk. Soms eentje, maar soms twee. In het ergste geval liggen er twee grotere schepen. Dat betekent ongeveer vijf- tot zesduizend cruisepassagiers die mogelijk Bonaire bezoeken. Je moet je voorstellen dat als iedereen van boord zou gaan, het aantal toeristen die op Bonaire ongeveer zou verdubbelen.
Impact bij kleine bestemmingen
De impact van de cruiseschepen is op relatief kleine bestemmingen volgens mij vrij groot. Ik neem Bonaire als voorbeeld. Hier wonen iets meer dan twintigduizend mensen. Als er op een bepaald moment ongeveer vijfduizend toeristen plus vijfduizend cruisepassagiers zijn, dan is de verhouding inwoner:toerist 2:1. Daarnaast zie je bij Kralendijk, dat geen echte hoogbouw kent, ineens één of twee hoge cruiseschepen omhoog torenen. Je kunt deze enorme vaartuigen al vanaf grote afstand zien uitsteken boven de stad. Alleen al de visuele impact is enorm in dit geval.
Veranderende dynamiek
Wat je merkt is dat de dynamiek op een bestemming verandert. Als ik naar Bonaire kijk dan wordt er een een complete straat afgesloten om daar excursies aan de cruisepassagiers te verkopen. Op het centrale plein van Kralendijk wordt er tijdens ‘cruisedagen’ een markt opgezet om lokale producten en souvenirs te verkopen. Wat je vooral merkt is dat de kort op het eiland verblijvende bezoekers in één dag zoveel mogelijk van Bonaire willen zien. Als een groep sprinkhanen die in sneltreinvaart de verse oogst kaalvreten trekken de cruisetoeristen over het eiland. Bij vrijwel alle hoogtepunten van Bonaire zie je groepjes toeristen stoppen, na een korte uitleg een hoop foto’s trekken en weer doorgaan naar de volgende plek.
Daar is in principe niet zoveel mis mee, ware het niet dat deze bezoekers vaak minder goed op de hoogte zijn van de regels of daar gewoon schijt aanhebben. Het zoutmeer niet betreden en vooral de flamingo’s die daar staan niet benaderen? Waarom zou je als het zoombereik van je smartphone niet groot genoeg is. De foto’s op social media zijn belangrijker dan het welzijn van de dieren. Als je bij Sorobon Beach kijkt dan zie je groepen toeristen een beetje quasi ongemakkelijk in het lage water staan. Dat ze geregeld in het beschermde zeegras staan dat bedoeld is als voedsel voor de zeeschildpadden? Ach, wat maakt het uit. Je hebt immers totaal geen binding met deze bestemming waar je vanavond om 18:00 uur weer van vertrekt, op weg naar het volgende eiland.
Economische impuls
De komst van de cruiseschepen zorgt voor een economische impuls. De vraag is of deze niet zwaar overschat wordt. Jaarlijks brengen de cruiseschepen enkele miljoenen aan havengelden binnen. Omdat dit ten goede komt aan de overheid zorgt het ervoor dat de bewoners van Bonaire dit geld niet via andere belastingen op hoeven te hoesten. Daarnaast geven de cruisepassagiers natuurlijk geld uit op het moment ze aan land stappen. Hoeveel dat is, verschilt per passagier. Cijfers uit onderzoeken door BREA melden een besteding van ongeveer 80 dollar per cruisepassagier per dag. Dat zou goed zijn voor pakweg 30 tot 40 miljoen dollar aan uitgaven op Bonaire per jaar. Dat is redelijk wat. De vraag is hoe exact deze cijfers zijn en wat het uiteindelijke netto-resultaat is van deze bron van inkomsten. Feit is wel dat de cruise-industrie zorgt voor een economische impuls. Dat is het belangrijkste argument om de cruiseschepen te verwelkomen. Er wordt immers vreemd geld de lokale economie ingepompt.
Nadelige effecten
Bij het cruisetoerisme horen helaas ook negatieve effecten. Hierboven heb ik het al over de veranderende dynamiek die je voelt en ziet op dagen dat er cruiseschepen liggen. Wat je ziet is dat het cruisetoerisme impact heeft op het milieu. Kortstondige bezoekers gaan gemiddeld genomen minder nauwkeurig om met hun afval. Dat zorgt voor extra zwerfafval, waarbij vooral het plastic afval zeer problematisch is. Dit wordt niet door de natuur afgebroken. Plastic dat in zee terecht komt vormt een extra bedreiging voor het onderwaterleven, dat het toch al zo lastig heeft. Een ander nadelig milieu-effect is dat toeristen die van de cruiseschepen afkomstig zijn in veel mindere mate ecologisch verantwoorde zonnebrandmiddelen gebruiken.
Het grootste nadelige effect is mijns inziens dat de balans verstoord wordt. In alle opzichten. Het gaat ten koste van de leefbaarheid van een bestemming zoals Bonaire. Dit kan er weer toe leiden dat Bonaire voor de gangbare toeristen, die vooral voor de rust en relaxtheid komen, minder interessant wordt. Hierdoor kom je in een soort van vicieuze cirkel terecht waarbij de kwaliteit van het toerisme daalt. En is dat wat je als vakantiebestemming moet willen? Mij lijkt het van niet.
Kortetermijnpolitiek
Bij het binnenhalen van zoveel cruiseschepen is er volgens mij sprake van kortetermijnpolitiek. Nu geld binnenhalen, nu banen creëren, nu zorgen dat je als bestuurder vooral teert op de positieve effecten. Negatieve gevolgen laten zich vaak pas op de langere termijn zien. Eigenlijk zouden dit soort kleine cruisehavens tegen zichzelf in bescherming genomen moeten worden. Minder en vooral kleinere cruiseschepen zorgt voor een kleinere impact. Zorg dat excursiebedrijven zich aan bepaalde regels en afspraken houden. Stel samen een plan op om de negatieve impact tot een minimum te beperken. Dan biedt cruisetoerisme meerwaarde voor een eiland als Bonaire. In de toekomst betaalt deze investering in tijd en geld zichzelf dubbel en dwars terug.